Ders çalışmak, yalnızca ne çalışıldığıyla değil ne zaman çalışıldığıyla da doğrudan ilgilidir. Zihinsel performans gün boyunca değişiklik gösterir ve bu da öğrencilerin verimliliğini ciddi anlamda etkiler. Araştırmalar, günün farklı saatlerinde beynin farklı işlevleri daha etkin şekilde yerine getirdiğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle doğru zaman diliminde ders çalışmak hem öğrenme sürecini hızlandırır hem de bilgilerin kalıcılığını artırır.
Yapılan bilimsel çalışmalar, sabah saatlerinin özellikle analitik düşünme ve problem çözme becerilerinin en yüksek seviyede olduğu zaman dilimi olduğunu göstermektedir. Sabah 08.00 ile 11.00 arasındaki saatler, uykudan sonra zihnin en taze ve algının en açık olduğu dönem olarak tanımlanır. Bu saatlerde beynin dikkat toplama süresi daha uzundur ve kortizol gibi uyanıklığı destekleyen hormonlar yüksek seviyelerdedir. Bu nedenle, matematik, fizik, kimya gibi dikkat isteyen derslerin sabah saatlerinde çalışılması önerilir. Ayrıca bu saatlerde öğrenilen bilgilerin uzun süreli hafızaya aktarım oranı da yüksektir.
Öğleden sonra ise genellikle enerjide kısa bir düşüş yaşansa da öğrenilen bilgilerin tekrar edilmesi ve pekiştirilmesi açısından oldukça elverişli bir dönemdir. Özellikle 14.00 ile 17.00 arası, sabah öğrenilen konuların gözden geçirilmesi, hafif okuma yapılması veya pratik çalışmaların yapılması için uygundur. Araştırmalar, bu saatlerde yapılan tekrarların, bilgiyi hafızaya kazımada oldukça etkili olduğunu vurgulamaktadır. Aynı zamanda bu zaman dilimi yaratıcılığın daha aktif olduğu bir dönemdir; dolayısıyla kompozisyon yazımı, sunum hazırlığı gibi yaratıcı süreçler için de tercih edilebilir.
Akşam saatlerine gelindiğinde, özellikle 19.00 ile 22.00 arası, günün geri kalanına göre nispeten sakin bir dönemdir. Öğrenciler için bu saatler, ortamın daha sessiz olması nedeniyle konsantrasyon açısından avantaj sağlayabilir. Bu zaman diliminde yeni konular öğrenmek ya da sabah yapılan çalışmaların genel bir değerlendirmesini yapmak verimli olabilir. Ancak bu saatler yaklaştıkça uyku baskısı arttığından, daha hafif dersler seçmek ve çalışma süresini kısa tutmak faydalıdır. Uzmanlara göre, bu saatlerde yapılan çalışmaların etkili olması için uykudan en az bir saat önce bırakılması önerilir. Gece geç saatlere kadar ders çalışmak, uykusuzluğa neden olabileceği gibi ertesi günün verimliliğini de düşürür.
Tüm bu genel eğilimlere rağmen bireysel farklılıklar da göz önünde bulundurulmalıdır. Her öğrencinin biyolojik saati farklı çalışabilir. Bazı öğrenciler sabah saatlerinde daha dinç hissederken, bazıları akşam saatlerinde daha verimli çalışabilir. Bu nedenle ideal zaman dilimini bulmak için öğrencilerin kendi odak seviyelerini gözlemlemesi önemlidir. Uygulamalı yöntemlerle en iyi verimi aldıkları saatleri belirlemeleri, kişiye özel bir çalışma rutini oluşturmak açısından oldukça yararlıdır.
Verimli ders çalışmanın yalnızca zamanlamayla değil, aynı zamanda nasıl çalışıldığıyla da ilgisi vardır. Verimliliği artırmak için sessiz ve düzenli bir çalışma ortamı oluşturmak, dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak durmak, kısa molalarla desteklenmiş bloklar halinde çalışmak gibi yöntemler de büyük önem taşır. Ayrıca çalışılan konulara göre uygun saat seçimi yapmak da öğrenme kalitesini artırır. Örneğin ezber gerektiren dersler için sabah saatleri tercih edilebilirken, tekrar ya da test çözümü gibi görevler akşam saatlerine bırakılabilir. Bu planlama, sadece daha verimli çalışmayı değil, aynı zamanda ders çalışmayı daha sürdürülebilir hale getirir.
Sonuç olarak, öğrenciler için en verimli saatler genellikle sabah ve akşam saatleridir. Ancak bu zaman dilimleri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Bilimsel verilerden ve kişisel deneyimlerden yararlanarak oluşturulan bir çalışma planı hem akademik başarıyı artırır hem de zamanı daha verimli kullanmayı sağlar. Ders çalışırken saatlere göre strateji geliştirmek, aynı eforla daha fazla sonuca ulaşmak anlamına gelir. Bu nedenle her öğrencinin kendi biyolojik ritmini tanıması ve buna uygun bir program oluşturması, verimli bir öğrenme sürecinin temelini oluşturur.
Kaynakça
- Smarr, B. L., & Schirmer, A. E. (2018). 3.7 million college students reveal the best and worst time of day to learn. Scientific Reports, 8, 1-7. https://doi.org/10.1038/s41598-018-30608-1
- Valdez, P., Reilly, T., & Waterhouse, J. (2008). Rhythms of mental performance. International Reviews of Neurobiology, 83, 1–28. https://doi.org/10.1016/S0074-7742(08)00001-2
- Kandil, F. I., & Helou, A. M. (2020). Effects of Time-of-Day on Students’ Academic Achievement in Different Subjects. Journal of Educational Psychology Research, 4(2), 45–59.
- National Sleep Foundation. (2017). Biological Rhythms and Academic Performance. Retrieved from https://www.sleepfoundation.org
