Üniversite hayatına adım atan öğrencilerin karşılaşacağı en önemli dönemeçlerden biri, tez yazma sürecidir. Pek çok üniversite, mezuniyet dönemine gelen öğrencilerden bir bitirme tezi hazırlamasını talep eder. Yüksek lisans programlarının büyük bir bölümünde de hâlâ tez yazma zorunluluğu bulunur. Tezli lisans ve yüksek lisans programlarında diploma almak için tüm dersleri başarıyla geçmek ve okulun istediği not ortalamasını tutturmak yeterli değildir. Bu bölümlerde okuyan öğrenciler, aynı zamanda bitirme tezlerini belirlenen tarihe kadar yazıp akademik kadronun onayına sunmakla yükümlüdür. Siz de tezle ilgili detayları merak ediyorsanız hazırladığımız eksiksiz kılavuza göz atabilir, tez hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
Tez Nedir?
Üniversitelerin öncelikli amacı, bilim dünyasına katkıda bulunacak bilim insanları yetiştirmektir. Bu sebeple de pek çok üniversite, öğrencilerinin eğitim aldıkları alana bilimsel bir gözle bakabildiklerini, akademik çalışmalarda bulunabildiklerini ve elde ettikleri bilgileri objektif bir şekilde analiz edebildiklerini ispatlamasını ister. Bu amaçlarla hazırlanan çalışmaların başında ise tez gelir.
Tez; ortaya bir soru atan, bu sorunun yanıtlarını detaylı bir şekilde analiz eden, dünya genelindeki akademisyenlerin araştırmalarıyla zenginleştirilen ve ele aldığı konuya farklı açılardan yaklaşan bilimsel bir makale türüdür. Çoğunlukla lisans ya da yüksek lisans programlarının son yılında talep edilen tezde, öğrencilerin bilim insanı olacak yeterliliğe ulaştığını ispatlaması ve akademik dünyaya katkı sunması beklenir.
Tez yazma süreci, üniversitenin akademik kadrosunda bulunan bir öğretim görevlisinin danışmanlığında ilerler. Öğrenciler, ilk olarak danışman akademisyene tezlerini yazacakları konuyu sunar. Bu konunun daha önce akademik olarak hiç çalışılmamış olması zorunludur. Danışman akademisyenin onay vermesinden sonra araştırma ve yazma süreci başlar. Öğrenci, danışmanının tavsiye edeceği ve kendi bulacağı kaynakları araştırarak tezini detaylı bir şekilde kaleme alır.
Tezler, belirlenen teslim tarihinde üniversite yönetimine sunulur. Akademik kurulun incelemesi ve değerlendirmesi sonucunda tezin onaylanması durumunda öğrencinin mezuniyet süreci başlar. Tezi onay alan öğrenciler; üniversite eğitimleri boyunca tüm derslerde gerekli devamlılığı göstermiş olmaları, tüm derslerden geçmeleri ve mezuniyet için gerekli not ortalamasını yakalamaları durumunda diplomalarını alabilir.
Bitirme ve yüksek lisans tezleri, eğitim alınan üniversitenin arşivlerine ve YÖK tez veritabanına kaydedilir. Bu sebeple tezlerin özgün ve bilimsel olması, resmî atıflar dışında hiçbir alıntı içermemesi ve tamamen bilimsel kurallar gözetilerek yazılmış olması gerekir. Bu gereksinimleri karşılamayan bir tez hazırladığınızda reddedileceğini bilmenizde fayda var.
Tez Cümlesi Çeşitleri
Tez yazımı hakkında öğrenmeniz gereken önemli detayların başında tez cümlesi çeşitleri yer alır. Genel olarak tezlerde yazılabilecek üç temel cümle türü bulunur. Bu cümle türleri ise şu şekildedir:
- Açıklayıcı cümle
- Tartışmacı cümle
- Analitik cümle
Açıklayıcı cümlede, tezde faydalanılan kaynaklarda belirtilen bilgilerin açıklaması yapılır. Tartışmacı cümle, farklı kaynakların ya da elde edilen farklı verilerin birbiriyle çeliştiği noktaları ortaya koymak için kullanılır. Analitik cümle ise verileri kıyaslayan, bilimsel bir bakış açısıyla yorumlayan ve analiz eden cümle seçeneği olarak karşınıza çıkar. Tezinizin durumuna ve konusuna göre bu cümle yapılarından yardım alabilirsiniz.
Tez Açıklama Türleri
Tezlerin genel formatı; belirli bir sorunun ortaya atılması, o soruyu yanıtlamak için faydalanılan akademik bilgilerin detaylı bir şekilde açıklanması ve sonrasında da birbirini besleyen verilerin sentezlenmesi şeklindedir. Bu sebeple bir tezin en yoğun kısmını açıklama bölümü oluşturur. Tezlerde kullanılan açıklamaların dört farklı türü bulunur.
- Tanımlama: Tezlerde en sık rastlanan açıklama türleri, tanımlamadır. Burada cümlelerde ele alınan konu, ilgili konu hakkındaki bilimsel çalışmalar, analitik veriler ve bu verilerin ne anlama geldiği gibi detayların tanımı yapılır.
- Sebep Sonuç Bağlantısı Kurma: Faydalandığınız akademik kaynakların vardığı sebep sonuç bağlantıları, teziniz için önemli kaynaklar olabilir. Eğer ele aldığınız kaynağın çıkarımından faydalanacaksanız bu çalışmanın kurduğu sebep sonuç bağlantısını da detaylı bir şekilde açıklamanız gerekir.
- İddiada Bulunma: Tezlerde öznel görüş bulunması doğru değildir ancak görüşünüzü destekleyecek akademik kaynaklara sahipseniz tezinizin fikrini ve konusunu savunmak için çeşitli iddia cümlelerine yer verebilirsiniz. Örneğin ekonomik koşulların toplumdaki suç oranını etkilediğine dair bir veriye sahipseniz bu bilgiyi, iddia olarak tezinizde işleyebilir ve kaynak göstererek bilimsel hâle getirebilirsiniz.
- Çözüm Önerilerinde Bulunmak: Tezlerin amacı herhangi bir soruna çözüm bulmak değil, olay ve durumları nesnel bir şekilde açıklamaktır. Bununla birlikte tezinizi güçlendirmek için yine akademik kaynaklar göstermek şartıyla ele aldığınız sorunlara yönelik çözüm önerisi içeren açıklama cümleleri kullanabilirsiniz.
Tez Yazım Kuralları
Tezler, bilgisayar ortamında ve gerekli görülen uygulamalarda yazılır. Bunu yaparken Times New Roman fontunu kullanılmalı ve alıntı, dipnot ve kaynak bölümleri haricindeki tüm bölümlerde 12 punto tercih etmelisiniz.
Tez yazarken kullanmanız gereken satır aralık değeri ise 1,5’tir. Ayrıca sayfaların sol kısmında 3,5 cm, sağ tarafında ise 2,5 cm boşluk bırakmanız gerekir. Sayfanın alt ve üst bölümlerinde de yine 2,5 cm boşluk bırakmak zorunludur.
Tezin tüm sayfaları aynı formatta olmalıdır. Ayrıca tüm ana metnin sayfanın iki yanına yaslanması, satır sonlarında kesme işareti kullanılmaması ve tüm paragraflardan sonra bir satır boşluk bırakılması da dikkat edilmesi gerekenler arasındadır. Sayfa sonları, sayfaların alt kısmına ortalanarak yazılır. Başlıklarda ise tezin işlenişine göre ana başlık ve alt başlık hiyerarşisi uygulanır.
Ana başlığın tamamı büyük harfle ve bold şekilde yazılır. Alt başlıklar ise daha küçük fontla, kelimelerin baş harfi büyük diğer harfleri küçük olacak şekilde ve yine bold karakterle verilir. Başlıkların sayfanın son satırına denk gelmesi durumunda o satır atlanır ve başlık, yeni sayfanın başına yazılır.
Tez Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler
Bitirme ve yüksek lisans tezi hazırlarken dikkat etmeniz gereken pek çok detay bulunur. Yazım sürecinde dikkat etmeniz gereken en önemli detaylar şunlardır;
- Tez yazım sürecinde faydalandığınız tüm kaynakları tezin son bölümünde kaynakça olarak belirtmeniz gerekir.
- Kaynakçayı hazırlarken yazar adı soyadı, eser adı, eserin yayınevi ve yılı bilgilerini araya virgül koyarak sıralamanız zorunludur.
- Kaynakçayı alfabetik sıraya göre yazmanız ve tüm kaynakları numaralandırmanız gerekir.
- Tez metninde kaynaklardan alıntıladığınız tüm cümleleri italik fontla ve tırnak içinde belirtmelisiniz. Alıntının sonunda, alıntıyı yaptığınız kaynağın kaynakçadaki numarasını parantez içinde yazmanız gerekir.
- Tez yazımında tüm noktalama işaretlerine uymanız, herhangi bir anlatım hatası yapmaktan kaçınmanız büyük önem taşır.
- Tez yazım süreci boyunca danışmanınızla sık sık görüşmeniz, çalışmalarınızda geldiğiniz yeri göstermeniz ve onay almanız gerekir. Ara değerlendirmeler sayesinde tezinizin onaylanma şansını artırabilirsiniz.
Tez Nasıl Yazılır?
Tez yazarken akademik çevreler tarafından belirlenen makale formatına uymanız zorunludur. Bu formatın detayları ise şu şekildedir;
- Tezin ilk sayfası başlık olmalıdır ve bu başlıkta tezin konusu, adınız, soyadınız, okulunuzun ismi, öğrenci numaranız ve danışman akademisyenin ismi yer almalıdır.
- Dış kapaktan hemen sonra iç kapak bölümü bulunur. İç kapakta tezin ve öğrencinin ismi yazar. Burası aynı zamanda tezinizin değerlendirilmesinin de yazılacağı yerdir.
- İç kapaktan sonra taahhütname sayfası gelir. Tezi yazan öğrenci, bu sayfada tezinin özgünlüğünü, çalışmaların ve metnin kendisine ait olduğunu taahhüt eder.
- Sonraki sayfada içindekiler bölümü bulunur ve bu bölümde tezin içeriği sayfa sayfa belirtilir.
- Bir sonraki sayfada özet kısmına yer verilir. Özette tezinizin hangi konuyu ele aldığı, bu konunun neden önemli olduğu, tez yazımında hangi bakış açısından yararlanıldığı bilgilerine yer vermeniz gerekir.
- Özetten sonra teşekkür kısmına geçilir. Öğrenci, tezini hazırlama sürecinde kendisine yardımcı olan akademisyenlere olan teşekkürlerini iletir.
- Teşekkürden sonra tezin ana metni gelir. Bu metin giriş, kavramsal çalışmalar, yöntem, bilgiler, tartışma ve sonuç kısımlarından oluşur.
- Ana metinden sonra kaynakça, ekler ve öz geçmiş bölümlerinin eklenmesiyle tez tamamlanmış olur.
Siz de tezli bir lisans ya da yüksek lisans bölümünde eğitim alıyorsanız yukarıdaki kurallara uyarak ve tez araştırmaları için kaynaklar araştırarak tezinizi en iyi şekilde sunabilirsiniz. Üniversite, yüksek lisans, eğitim ve akademik kariyerle ilgili pek çok bilgiye ulaşmak için pingpong University’yi takip edebilirsiniz.
